Laat 17e eeuwse Oranjepijpen


In de 17e eeuw , om precies te zijn op 4 november 1650, kregen stadhouder Willem II en Mary Stuart een zoon. Hij heette Willem Hendrik van Oranje.. In 1672 volgde deze zoon, dan Willem III, zijn vader op als stadhouder van de Nederlanden en trouwde met, net als zijn vader, een Mary uit Engeland. Het stadhouderschap van Willem III vanaf 1672 zal de aanleiding zijn geweest voor het uitkomen van de lijn Oranjepijpen die hier worden besproken.


Laat dubbelconische pijpenkop uit de periode 1670-1690. De steel is voor een groot deel versierd met slingerende Oranjetakken met Oranjeappels. Op de kop staat links een schild met het stadhouderlijke wapen van de Oranjes in deze periode. Boven het wapen staat een kroon, opgebouwd uit stippen. Het schild is opgedeeld in vier afzonderlijke kwartieren, met in het midden een verticale rij van drie kleinere wapens. Per kwartier is te zien: van linksboven af, met de klok mee:

1. een staande leeuw linksboven. Deze leeuw is eigenlijk verkeerd om afgebeeld, officieel staan beide leeuwen naar links gericht.

2. een staande leeuw rechtsboven

3. een dubbele liggende leeuw rechtsonder

4. een rood vak met een witte horizontale balk linksonder. De rode kleur is hier horizontaal gearceerd.

5. bovenste schild midden heeft een zwart vak met horizontale witte lijn

6. middelste schild midden bestaat uit vier kwartieren en een hartschild. Linksboven en rechtsonder loopt een diagonale lijn van linksboven naar rechtsonder, zodat in het vlak één diagonale verdeling ontstaat. In de tegenover liggende vlakken is een posthoorn afgebeeld. Op de gravure van de pijpenkop is dit omgewisseld (de diagonale lijn loopt van rechtsboven naar links et cetera). Het schildje in het midden is geblokt, vier om vijf. Op de pijp volstaat een enkel horizontaal kruis als weergave hiervan.

7. Het onderste schild midden wordt in het midden verdeeld door een horizontale dubbele lijn. Boven deze lijn staan twee schildjes, onder de lijn staat hier nog één schildje tussen. Dit wijkt weer af van de werkelijke voorstelling, waarbij de middenlijn in werkelijkheid geblokt wordt weergegeven. Gezien de fijnheid van detail kan het zijn dat voor deze eigen variant is gekozen.


Nog zesmaal dezelfde pijpenkop, allemaal weergegeven vanwege het verschil in bewaard gebleven detail. De rechterkant had ik nog niet beschreven, dus dat doe ik hier. Omlijst door twee kruisende Oranjetakken, het omringende oppervlak overvloedig bedeeld met Oranjeappels, zit de stadhouder Willem III op een steigerend paard. In deze heldhaftige pose is hij afgebeeld in harnas en met ruitersporen. Details die verder zijn te zien zijn de tuigage van het paard, een gearceerde wapenrok en de manen van het paard. Er zit een pluim op de helm. In zijn rechterhand, naar achter gericht, houdt de stadhouder een zwaard vast. Op de vierde pijp is te zien dat hij met zijn linkerhand een hoorn vasthoudt, waar hij op blaast. Vanaf de vierde pijp staat de leeuw linksboven op het wapenschild naar de juiste kant gericht.


Een aantal laat dubbelconische pijpenkoppen uit de periode 1685-1700. Ze zijn afkomstig uit een stort van de Goudse pijpenmaker R.I. Blom. De mal van deze pijpen was al flink versleten en daarom is de aan de bovenstaande pijpenkoppen gelijkaardige voorstelling een stuk minder goed te zien. De steel op foto twee komt uit dezelfde stort en hoorde bij dit model pijp.


Op deze uitbundig met Oranjeappels versierde dubbelconische pijpenkop, uit de periode 1775-1785, staat het stadhouderlijke wapen van de Oranjes op beide zijden. De kwaliteit van de rechterzijde, met betrekking tot de scherpte, is een stuk minder goed. Ten opzichte van de hierboven beschreven pijp staat de leeuw linksboven nu wel de goede kant op gepositioneerd.


Een variant op bovenstaande pijp, met het stadhouderlijke wapen aan twee zijden van de pijpenkop. Ook deze pijp is uit de periode 1775-1785. Verschillen komen voort uit de gravering, op deze pijpenkop is wat meer ruimte genomen om het wapenschild weer te geven. Ook hier is de rechterzijde minder scherp.


Laat dubbelconische pijpenkop uit de periode 1675-1685. Op deze pijp is gekozen voor een andere 'tweede afbeelding'. Het stadhouderlijke wapen is gebleven, op de rechterzijde van de pijpenkop (de leeuw linksboven staat hier weer verkeerd om), maar op de linkerzijde staat nu een portret van Willem III, tussen Oranjetakken. Onder het portret staat de tekst: 'VIVA ORANGIEN' (leve Oranje), met een paar bloemen er omheen. De boven- en onderkant van de voorstelling is afgezoomd met een dubbele lijn, waartussen stippen staan.

Op de persnaden van de pijpenkop loopt nóg een tekstband. Hierop staat de tekst: 'WILLEMUS - P V ORANGE' (Wilhelmus, prins van Oranje).


Vroeg trechtervormige pijpenkop uit de periode 1685-1695. De vorm van deze pijp was al flink versleten door het gebruik, zodat het resultaat nog maar slecht leesbaar is. Maar op deze pijpenkop staat links weer het stadhouderlijke wapen tussen Oranjetakken. De leeuw linksboven is hier weer correct afgebeeld, zoveel is nog net te zien. Op de linkerzijde staat een tekst tussen Oranjetakken. De tekst luid meest waarschijnlijk: 'VIVA ORANGIEN', maar 'VIVA ORANIEN' wordt ook beschreven.


Laat dubbelconische pijpenkop uit de periode 1670-1690. Op de linkerzijde staat het wapenschild van Gouda met daarboven een kroon. Onder het wapenschild staat de tekst: GOUDA met een lijn er onder. De verdeler op het wapenschild, tussen de sterren is gevuld met een Oranjetak, met Oranjeappels. Op de rechterzijde staat een wapenschild met een klimmende leeuw, het wapen van Nassau, dat later in de 19e eeuw het wapen van Nederland zal worden. Ook boven dit schild staat een kroon, om het schild lopen twee lauwertakken. Deze ogenschijnlijk neutrale pijp met wapens is een Oranjepijp.