English summary below.
In 2020 kocht ik een paar pijpenkoppen op Marktplaats, niet de meest bijzondere batch, maar ik was geïntrigeerd door een laat 19e eeuws pijpje dat tussen de andere koppen zat. Bij ontvangst van de pijpenkoppen bleek deze pijpenkop gemaakt te zijn voor de Engelse markt. Misschien was een Nederlandse fabrikant de opdracht van het maken van de pijpen gegund, of de pijp kwam in ons bodemarchief door een Engelstalige bezoeker, of de aan mij verkopende partij kwam op een andere manier aan deze pijpenkop, ik weet het niet. Maar de pijpenkop had de rechte snijfilt die zo kenmerkend is voor Engelse pijpenkoppen. Bovendien was de reclametekst op de zijkanten van de kop in het Engels.
Waar gaat het om: een reclamepijp. Het is een rondbodem model en de bovenzijde is recht afgesneden, niet gebotterd. De pijp heeft nog een paar centimeter over van de korte steel, op de zijden is deze hoekig, waaruit je kunt concluderen dat de steel afgeplat is geweest. Vanuit de onderzijde van de steel loopt een distelplant met z'n steel richting kop. Onderop de pijpenkop staat een distelbloem. Vanuit hetzelfde beginpunt lopen twee distelbladeren via de zijkant van de steel de pijpenkop op. De hoogste punten komen bijna tot de helft van de pijpenkop. De distel is eenvoudig, maar toch natuurgetrouw gegraveerd. Op de zijden staat dezelfde tekst in een ovaalvorm die door de letters zelf wordt gevormd. het bovenste en onderste woord loopt namelijk boogvormig, alleen het middelste woord loopt recht. Er staat: DRINK PATTISONS SCOTCH. Het oppervlak van de pijp is licht geërodeerd, wat vergaan.
Nu zal ik mezelf nooit een onderzoeker noemen in de volledige betekenis van het woord, maar ik weet hoe Google werkt. En laat Pattisons Scotch nu net interessante hits opleveren. De fabriek die whiskey onder deze naam leverde heeft namelijk maar heel kort bestaan, namelijk tussen 1896 en 1898. En dat is meteen een knappe datering voor deze pijp.
Hoe zat het dan met Pattison, for the record? De broers Walter en Robert Pattison zaten oorspronkelijk in de melk business te Edinburgh en sprongen in op een gat in de markt op het moment dat er een grotere vraag naar whiskey ontstond. Ze groeiden snel en openden hun distilleerderij in 1896 als Pattisons Ltd. Hoewel ze winstgevend waren, konden ze niet erg goed overweg met geld en gaven het dus ook weer hard uit. Ze hadden onder andere een groot sales team en gingen er duizenden ponden naar advertenties, iets wat nog terug te zien is in de prachtige reclameposters uit deze periode. Een leuke feature is meteen dat de gevonden pijpenkop een onderdeel is van de uitvoerige reclamecampagne. Voor die tijd ging het om enorme bedragen. In 1898 ging de distilleerderij alweer falliet en werden de broers beschuldigd van frauduleuze praktijken. Ze werden veroordeeld en draaiden allebei een aantal maanden de bak in. In het grotere aspect maakten ze deel uit van de 'boom' van schotse whiskey in de 90's van de 19e eeuw en ze speelden een rol bij het verval ervan. Hoewel er hoop te vinden is op het internet over de distilleerderij van de Pattison broers, komt deze informatie voornamelijk van de Wikipedia pagina over Pattisons Ltd.
Deze afbeeldingen zijn afkomstig van de National Library of Scotland
This article is about a claypipe bought in Holland, the exact origins are unknown, but it is possibly a find done by Dutch detectorists in the Netherlands. The bowl of the pipe shows a big thistle underneath and has advertorial texts on the sides, saying: DRINK PATTISONS SCOTCH. Real research has not been done, but a search on the internet revealed that Pattisons scotch was brewed by Pattison Ltd. in Edinburgh, Scotland. The factory was shortlived, starting in 1896 and going bankrupt in 1898. The history itself is worth a story, which has been told on many websites about whiskey, but for this commercial claypipe it is interesting to see it has only been produced during a small period of time, namely 1896-1898. It also shows that the efforts that were put in advertising by the Pattison brothers were large, even bringing out these commercial pipes.