Vroege Jonaspijpen

Vanaf 1620, 1625 beginnen pijpenmakers in verschillende steden aan hun eigen variant van de behoorlijk populaire Jonaspijp. De graveringen lijken erg op elkaar, zodat het thema altijd direct herkenbaar is. De pijpenkop heeft de vorm van een mannenhoofd, met een snor en een puntsik (of baardje) die op de steelaanzet ligt. Achter de oren, van de roker af, is ruimte voor de hoofdharen. In deze vroege fase heeft de hiel soms nog een stempel van de maker, maar is al in veel gevallen leeg. Een gedecoreerde pijp heeft vaak geen hielmerk in deze 'baroktijd'. Vlak na de mannenkop is op de steel een walvis gegraveerd en deze neemt een derde tot bijna de helft van de pijpensteel in beslag, het laatste gedeelte steel blijft dus onbewerkt. De walvis heeft nog het uiterlijk van een zeemonster en niet zoals we walvissen tegenwoordig kennen. Vandaar de verwarring met de krokodil-achtige vorm.  Tussen het mannenhoofd en de vissenbek staat vaak een tong, later (na 1650) worden er pijpenmakersinitialen gezet, zodat de pijp toch wat reclame meekrijgt.

Jonaskop uit de periode 1625-1635, Amsterdam. Deze relatief eenvoudige, maar wel klassieke Jonaspijp vond ik als tiener in de Stopera bouwput, in wat achteraf de overblijfselen van een beerput bleken. Dit feit is natuurlijk helemaal niet belangrijk, maar heeft wel zeer bijgedragen aan het enthousiasme waarmee ik tot vandaag de dag nog aan deze site werk.

Jonaspijp uit de periode 1630-1640, gevonden in het centrum van Gouda. Opvallend aan deze uitvoering is dat het gezicht redelijk klassiek is uitgevoerd, met aandacht voor gezichtsverhoudingen en de fijnheid van het haar, maar dat de walvis juist een vrij eenvoudige indruk maakt, alsof twee verschillende mensen aan de gravering hebben gewerkt.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, Gouda.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, Gouda.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, Gouda. Gemerkt meteen roos. De kop lijkt in vorm en trekken erg op de Jonaspijp van Hendrik Nesvelt, hier direct onder. Gevonden rond Gouda.

Jonaskoppen uit de periode 1630-1640, Gouda. Gemerkt met HN monogram gekroond, gebruikt door de pijpenmaker Hendrik W. Nesvelt vanaf 1643 tot 1669 (Lit. 2). Leuk om te zien is dat het merk op twee manieren is gegraveerd, iets wat wel bij deze periode hoort. Gevonden rond Gouda.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, Gouda. Gemerkt meteen roos. De haren zijn wilder dan gemiddeld gegraveerd. Bodemvondst Zuidplaspolder.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, mooi uitgevoerd. De pijp is gemerkt met een gekroonde roos, waar de initialen W.H. aan zijn toegevoegd. Gekocht bij een dag van de Pijpelogische Kring Nederland.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, Gouda. De breuk loopt over de hiel en de pijp is niet gemerkt. Gevonden bij Waddinxveen.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, Gouda. De breuk loopt over de hiel en de pijp is niet gemerkt. Gekocht, vindplaats onbekend.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, waarschijnlijk Gouda. Deze kop is redelijk versleten, maar de basiskenmerken van de kop zijn nog te herkennen.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, waarschijnlijk Gouda. Het basisconcept van de Jonaspijp is hier iets vereenvoudigd. Vondst uit de Zuidplaspolder.

Jonaskop uit de periode 1635-1645. Het gezicht heeft haast iets duivels. Hoewel de uitvoering niet standaard is, is de vondst gedaan in de Zuidplaspolder, in de buurt van Gouda.

Dubbelconisch gevormde pijpenkop uit de periode 1640-1650. Gemaakt en gevonden in Gouda. In de oren staan stippen, als variatie.

Eenvoudige, Goudse Jonaskop uit de periode 1640-1650.

Eenvoudige, waarschijnlijk Goudse Jonaskop uit de periode 1640-1650.

Drie identieke Jonaspijpen uit de periode 1640-1650, waarvan twee zijn gevonden in Gouda en één in Alkmaar (de laatste). Ook deze erg eenvoudige Jonaspijpen werden dus ruim buiten de Goudse stadsgrenzen aangeboden.

Vierkant-dubbelconisch gevormde Jonaspijp uit de periode 1645-1655. Gemaakt en gevonden in Gouda.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, onbekende herkomst. De pijp is gevonden in Arnhem. De walvis op de steel is te zien, er zijn geen initialen.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, gevonden rond Rotterdam. Het gezicht is heel anders gegraveerd dan dat van de meeste West Nederlandse Jonassen, de herkomst is onbekend.

Jonaskop uit de periode 1630-1640, met ook weer een niet erg West Nederlands uiterlijk.