Namen op 18e eeuwse stelen

Naast het hielmerk als reclamemiddel ontstond in de 18e eeuw nog een manier om reclame te maken voor Goudse pijpenmakers. Via een rolstempel kon de naam van een pijpenmaker om de steel worden gezet, net als zwaartepuntraderingen (meestal zelfs om deze raderingen heen). Veel ruimte was er niet, 18e eeuwse pijpenstelen waren niet bepaald dik. Maar op deze manier kon naast het toch vaak wat onpersoonlijke merk aan de pijpen een persoonlijker touch worden meegegeven. Voor determinatiedoeleinden is deze ontwikkeling best prettig, vrijwel alle namen zijn inmiddels bekend en gedateerd, zodat met een naam op een pijpensteel een exactere datering kan worden gegeven dan met alleen een Gouds pijpenmerk.

Niet alle namen zijn reclame voor pijpenmakers geweest. Er werd ook op deze manier reclame gemaakt voor tabakshandelaren.

Verder staat regelmatig de tekst 'GOUDA' of 'IN GOUDA' op de steel, in combinatie met de naam van de pijpenmaker.

*Behalve de met rolstempels aangebrachte namen zijn namen ook terug te vinden op gegraveerde stelen, waar ze als banden tussen de decoratie staan.

Voorbeelden:

Een verzameling steelfragmenten met raderingen en naamstempels. De naamstempels zijn meestal tweedelig: één stempel geeft de (afgekorte) naam van de pijpenmaker weer, de tweede is bijna standaard met de tekst 'IN GOUDA'.

Stelen uit een stort van Jacob Arijsz. Danens en Jan Arijsz. Danens (lit. 2). De trechtervormige pijpenkoppen bij deze stort waren gemerkt met het merk molen en zijn van Jacob geweest (1722-1732), maar op de stelen die hier zijn afgebeeld staat Jan Danens (vanaf 1759). Ook staat als reclame de naam van zijn handelaar op de steel, F. en I. van de Velde.

I.SCHOL Jacob Scholten, 1764-1795, merk: 5 gekroond

BARENT.V.BERKEL Barend van Berkel, 1730-1762, merken BVB en keizerskroon

.SCHEEPIES. Scheepjes staat voor pijpen met het merk scheepje.

Op de onderste regel staat GOUDA of IN GOUDA, als vestigingsplaats van de pijpenmaker.

Bij MP 2020 Taliman, Maassluis

2005, Gouda. Rolstempels met IACOB.BOS

Een aantal stelen van pijpen uit de periode 1735-1745, van de Goudse pijpenmaker Jan van der Noot. Op de stelen staan rolstempels met de tekst 'I.V.D.NOOT' en 'IN GOUDA'.

Uit een stort van generaties Blom: ISAK.BLOM en COEN:BLOM

Uit en om Gouda. Tekst: H.DE.ROOS, VERSLUYS, I.DE VIN..

Het ook al hierboven afgebeelde korte trechtervormige model heeft kort achter de pijpenkop op de steel een tekst staan. De tekst is verticaal aangebracht met een rolstempel. Er staat '.BATAVE.'. Dit heeft niets te maken met de naam van de pijpenmaker, maar is waarschijnlijk een reclamespreuk van een kopende partij.

Als afsluiting van een steeltordering met radvormige stempels staat de naam F. VERZYL. om de steel gerold.

Namen op stelen in alfabetische volgorde (de bijbehorende gegevens zijn ontleend aan Merken en merkenrecht, Don Duco, 2003):