Zijmerken met een vis
Pijpenkoppen met een vis op de zijkant zijn in de vierde kwart van de 18e eeuw in een aantal verschillende productiecentra gemaakt. Ze komen vooral uit Gorinchem en Schoonhoven, plaatsen met een grote focus op de gemakkelijker te produceren eenvoudige pijpen. Veel van deze pijpen waren voorzien van zijmerken en een erg populaire versie was de gekroonde vis. Wat voor vis het precies is, is niet duidelijk. Het zou kunnen gaan om een haring of een baars, vissen die in Gouda ook wel als hielmerk waren ingeschreven. De vis werd ook wel anoniem gezet, omdat het beeldmerk op zich al verkocht. In dat geval zie je een vis met een kroon, vaak met golfjes er onder of een gekroonde vis met golfjes er onder en bloesemtakken om de voorstelling. Er zijn varianten met een gekroonde vis met golfjes, tulpentakken er om heen en GOUDA boven de kroon geschreven. Vaak komen deze versies juist niet uit Gouda, grappig genoeg. De naam Gouda op een pijp was een prima verkooppunt. Er zijn versies die wel in Gouda gemaakt zijn, met een net Gouds wapenschildje langs het spoor en een S erboven. Mooi gegraveerde zijmerkpijpen.
Dan is de kip-ei vraag interessant. Hebben de vissen met GOUDA in andere centra een vlucht genomen in navolging van het Goudse model, zoals zo vaak, of is het nu eens andersom geweest?
In ieder geval is de vis alleen buiten Gouda gebruikt in combinatie met initialen van pijpenmakers. Die staan dan boven de kroon en soms om de kroon. In Gouda werkten de regels net even anders. Omdat het er veel zijn, heb ik een apart overzicht gemaakt van de 'vissen' in mijn collectie. Let wel, er zijn nog veel meer variaties, zoals in de literatuur en op veel andere sites terug te vinden is.
