Lobbenpijpen uit verschillende centra


Het idee van lobbendecoratie op kleipijpen komt uit Gouda. Dat is niet zo gek, want na de eerste helft van de 17e eeuw kwamen alle innovaties daar vandaan. Elders kon alleen maar worden opgepikt. In de jaren '30 kwamen de eerste pijpen met lobben al voor, dan nog op trechtervormige pijpen en vanwege de exclusiviteit chique uitgevoerd. Maar dat verandert snel. De uitwerking in een pijpenmal is eenvoudig, het effect op de verkoop is groot genoeg en al snel worden er allerlei soorten lobbenpijpen uitgebracht, die ook buiten Gouda gemaakt worden. Juist dit zijn de goedkope pijpen en dikwijls zijn ze net zo anoniem als pijpen met stippenrozen op de zijkanten. Voor het overzicht staan hier een aantal variaties van de eenvoudigste categorie.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1735-1760. Standaardtype, eenvoudige, lobbenpijp met acht lobben. Het oppervlak van de pijp is niet geglaasd, waardoor het dof blijft en bewerkingssporen zichtbaar zijn gebleven (zoals het wegsnijden van de persnaden). In totaal zijn er acht lobben, die vanuit de onderkant van de pijp beginnen en tot net onder helft van de pijpenkop stoppen. De kwaliteit is zeer eenvoudig, het snelle tempo waarin ze zijn gemaakt is aan deze pijpen af te lezen. Centra waar deze pijpen massaal zijn gemaakt zijn Gorinchem en Schoonhoven, maar ook in Gouda of Utrecht werden deze pijpen gemaakt.


Late trechtervormige -/ vroeg ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1735-1745. In plaats van met acht lobben is deze pijpenkop uitgevoerd met maar zes lobben.


Tweede type ovaalvormige rondbodempijp van het eenvoudigste soort. In plaats van acht zijn er nu tien lobben. De eerste pijpenkop heeft naar de roker toe nog een overblijfsel van een contourlijn om de lob. De rest is al uit de mal gesleten. Mogelijk is dit ook bij de tweede pijpenkop het geval geweest. Ze kunnen dan worden ingedeeld bij het volgende type, lobbenpijpen met een contourlijn om de lobben. De derde pijpenkop heeft zelfs 12 lobben en heeft geen contourlijn gehad.


Dit type lobbenpijp komt veruit het meest voor, het is het rondbodem model pijpenkop. Het aantal lobben verschilt van 8 tot 14, de hoogte van de lobben verschilt van een derde tot de helft van de kop. Op bijna elke kop met lobben loopt een contourlijn om de lob die net als de lobben bij de steelaanzet begint. Het gladde gedeelte van de kop is bijna onbehandeld gebleven en laat vaak de sporen zien die pijpen tijdens het fabricageproces oplopen. De persnaden worden weggesneden of weggestreken met een kam. De leeftijd van deze koppen ligt grofweg tussen 1750 en 1800.


Het tweede standaard model met lobben is de ovaalvormige pijpenkop met spoor. De vormbeschrijving is verder identiek aan die bij de rondbodems staat beschreven, met een aantal van tien tot twaalf lobben. Opvallend detail is dat bij veel rondbodems in de basisvorm een spoor aanwezig kan zijn geweest, maar die wordt bewust weggesneden. Hieruit blijkt (los van het verschil in aantallen) dat het rondbodem model populairder was en beter werd verkocht. Ook versies zonder contourlijn komen eerder in deze categorie voor.


Dit model is opvallend omdat er maar acht lobben in de vorm zijn aangebracht, wat het model meteen een exclusiever uiterlijk geeft.


Ovaalvormige pijpenkop met spoor uit de periode 1750-1770, gemaakt in Utrecht. Een achttal lobben loop van de helft van de kop tot de steelaanzet. Om de lobben loopt een contourlijn die tussen de lobben is gestipt. De vorm wijkt af door de stippen, die normaal alleen in combinatie met een extra versieringselement worden gebruikt. De uitvoering van de gravering en de modellering van de pijpenkop is erg amateuristisch.