Wapens en schilden
Als de wapenschilden op pijpenkoppen niets te maken hebben met landen, verdragen, steden of provincies, dan blijven familiewapens en andere niet direct te achterhalen wapens over.
Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1780-1800. Voorstelling: dubbelkoppige adelaar met twee zwaarden en een wapenschild als lichaam, naar de roker toe. Het merk lijkt 67 gekroond, maar er is mee gerommeld. Het Goudse wapenschild met S staat op de zijden van de hiel, maar de kwaliteit van de gravure is allerminst wat je van een Gouds product kan verwachten. Een tweede fragment in mijn collectie is gemerkt met LVD. Het merk LVD is in Gouda pas vanaf 1780 in gebruik. De LVD en de 67 hebben als merken geen samenhang gehad, ze zijn niet door één en dezelfde pijpenmaker gebruikt.
De gravure is wel wat deze pijp bijzonder maakt. De adelaar is in hoofdvorm nog wel getekend, maar daarna opgevuld met erg veel stippen. Ook is de S van het Goudse wapenschild met S hergebruikt als stempel om daarmee vormen in de mal aan te brengen, inventief maar erg eenvoudig. Het wapenschild is een fantasiewapen, bestaande uit vier kwartieren met stippencombinaties. Links- en rechtsonder staan vijf stippen zoals op een dobbelsteen, waarbij ze rechts een slag gedraaid zijn en ruitvormig staan. Linksboven vormen de stippen een onbekend figuur op een verticaal gearceerde achtergrond. Rechtsboven staat een patroon van lelies of sterren. Tegen de onderkant staan nog twee wapenschilden, misschien zelfs drie, want in het midden gebeurt iets onduidelijks. In deze schilden staan ook weer sterren of lelies. De kroon boven de adelaar is een keizerskroon in opzet, met Franse lelies in de band. Vanaf de steelaanzet is de steel, direct achter een verticale band, versierd met stippen en op de breuk lijken schubben te zijn gegraveerd.
De dubbelkoppige adelaar (of arend) is bekend als het wapen van Groningen, maar deze adelaar draagt geen attributen. De dubbelkoppige adelaar is ook gebruikt als het wapen van Rusland, maar deze draagt als attributen een scepter en een rijksappel, niet twee zwaarden. Op de website van Aad Kleijweg staat een model afgebeeld uit de periode 1740-1760 waarbij een gelijkende dubbelkoppige adelaar links een zwaard en rechts een scepter (bekroond met een Franse lelie) draagt. In deze adelaar staat een schild met het wapen van Oostenrijk, terwijl de 'Doppeladler' met zwaard en scepter het Habsburger wapen is. Het is het meest gelijkende exemplaar en misschien heeft de mal als voorbeeld gediend voor deze laat 18e eeuwse versie. De vroege pijp zal zeker als exportmodel zijn gemaakt, maar of dat voor deze latere pijp nog opging? De pijp zelf heeft nog wel een kwaliteit die Gouds te noemen is. De manier waarop er gerommeld is met de vorm en de merken is iets wat in Gouda ook wel gebeurde, om te ontkomen aan de strenge gilderegels. Een soortgelijke merkenfraude, uit ongeveer dezelfde periode, is bekend van deze pijp.