We zien een ovale pijpenkop met een wat gedrongen uiterlijk, gebruikelijk voor de periode 1775-1800. Er zit een volle radering rond de bovenzijde en de pijp heeft een geglaasd oppervlak behalve daar waar het zijmerk zit. De hiel heeft het wapen van Gouda op de zijkanten en een merkstempel (zie middelste foto). Zowel het wapen van Gouda als het merkstempel zijn van twijfelachtig allure, zodat je moeilijk van een Gouds product kunt spreken, toch gaat het naar alle waarschijnlijkheid wel om een Gouds product.
Met betrekking tot de hiel: op het Goudse wapenschild staan zes sterren. Deze sterren zijn hier niet netjes afgebeeld, in dit geval onregelmatige stippen, eerder een poging om het wapen na te bootsen dan goed weer te geven, zoals je veel bij kopieën van Goudse pijpen ziet. Het hielmerk zelf bestaat uit twee initialen die zijn gekroond. De kroon is nog het makkelijkst te herkennen. De eerste initiaal lijkt een H, een B of een R en de tweede initiaal kan een C, een E of een T zijn. Het lijkt er nog het meest op dat het merk opzettelijk onduidelijk is gehouden.
Op de linkerzijde van de pijpenkop staat een ongedefinieerde vis met een stip als oog en schubben die de verkeerde kant op staan (!) De staart is getekend als twee strepen, met daarbinnen wat extra lengtelijnen. Boven de vis staat een markiezenkroon met grote fleurons. Onder de vis zijn drie golfvormige lijnen zichtbaar, water symboliserend. Boven de vis staan twee initialen, AM, gescheiden door een dubbele punt. Bij het plaatsen van initialen op de zijkant van de kop was het gebruikelijk om geen interpunctie te gebruiken, dus ook de dubbele punt is hier een opvallend element.
In Gouda is het hielmerk AM een tijd in gebruik geweest, maar nagenoeg niet in de periode die overeenkomt met de leeftijd van deze pijp. Uit de andere centra is het gebruik van een vis gekroond met de initialen AM niet bekend.
Het meest opvallende aan deze pijp is de combinatie van factoren die deze pijp tot een kwalitatief goed model maken (oppervlaktebehandeling zoals glazing, radering en hielmerk) en een kwalitatief eenvoudig model, door het te voorzien van een zijmerk. Hoewel ook aan het zijmerk enige aandacht is besteed, zodat de uitstraling die van een goede pijp blijft, is een zijmerk binnen de hele Nederlandse pijpenmarkt synoniem aan lage kwaliteit. Dat heeft alles met de productietechnieken te maken. Over de steellengte is helaas niets bekend.
De combinatie van de twee merken, die niet alleen verschillen in plaatsing, maar ook in initialen, is opnieuw in tegenspraak met elkaar. Het is bijna alsof het om een practical joke gaat, in Gouda zou dit gezien de gildewetten niet zomaar gekund hebben.
Dezelfde pijp wordt beschreven in het kwartaalblad van de PKN, door Piet Smiesing (jaargang 35, nummer 138). Het gaat in dit geval om een fragment uit Woerden met gelijke kenmerken. Hij ontcijfert het hielmerk als HE gekroond en bestempelt de pijp als Gouds op basis van de afwerking en het feit dat AM gekroond en HE gekroond beide bestaande Goudse merken zijn die ten tijde van de productie van deze pijp niet in omloop waren. Hij stelt dat de kennis van dit hiaat in de merkenomloop bijna wel Gouds moet zijn en dat is een sterk punt. De bodemvondst die ik heb gedaan komt ook uit Gouda en het gaat om een ongerookt exemplaar, dat draagt bij aan deze conclusie. De eigenaardige tegenstellingen blijven echter onbesproken. Daarnaast is het merk HE gekroond op deze pijp bewust onduidelijk gezet en zijn ook de Goudse wapenschildjes geen schoolvoorbeelden, ondanks de redelijk duidelijke gravering. Als de maker uit Gouda afkomstig zou zijn geweest, heeft hij er alles aan gedaan om dat zo dubieus mogelijk te maken. Dat maakt deze pijp tot een intrigerend en weinig gezien exemplaar.
Extra toevoeging juni 2023: Er zijn stemmen die gaan voor de Goudse maker Andries Michiels Brem of zijn weduwe (Lit. 10). Zij gebruikten samen namelijk het merk AM gekroond van 1705 tot 1756 (Lit. 2). Ik vind dat een wat vroege datering voor de pijp, maar stel dat ik er naast zit, dan zal de pijp in ieder geval pas gemaakt zijn tussen 1750 en 1756. De hele uitvoering en het extra hielmerk blijven dan nog onverklaard.