Utrecht, decoraties

Aan het einde van de 17e eeuw zijn er in Utrecht pijpen uitgebracht met decoraties in de stijl van de Goudse pijpen, maar met een eigen vorm en gravering. Het zijn er niet veel geweest, er zijn misschien maar acht modellen bekend uit deze periode.

In de 18e eeuw neemt het belang van de goedkope zijmerkpijp toe en in deze stijl verschijnen ook allerlei pijpen met lobben.

Los van lobbenpijpen en graveringen in de stijl van een zijmerk is er niet gemaakt in Utrecht. De makers in de stad richtten zich op eenvoudige pijpen met een lokaal herkenbare vormgeving en gravering, met weinig meer bedoelingen dan ze tot aan de provinciegrenzen te verkopen.

Dubbelconische tot trechtervormige (zonder de bolling van het versieringselement naar de roker toe is die zijde beduidend minder conisch) Utrechtse pijpenkop uit de periode 1680-1690. Zowel kop en steel van deze pijp zijn geheel versierd. De voorstelling op de pijpenkop is aan beide zijden gelijk. Op de zijden staat een wapenschild met een soort keizerskroon er bovenop. In het schild staan drie lelies, aan de onderrand van de kroon staan ook lelies. Onder het wapenschild, naar de kant van de roker af en tot vlak aan de ketelopening, loopt een grote veer. Op de kant naar de roker toe staat een gestileerde bloem, waarschijnlijk, gelet op de vorm, een tulp. Langs de hele bovenrand loopt een rij kleine Franse lelies. Voor de breuk van de steel staat een aanzet van een florale versiering die de steel op gaat.

Waarschijnlijk is dit een Utrechtse pijp uit de late 17e, voege 18e eeuw. De pijp is in het centrum van Utrecht gevonden. De pijpenkop is onbewerkt, maar op de steel staat een versierde band met florale motieven. De persing is niet erg scherp.

Klein fragment van een laat 17e eeuwse, uit Utrecht bekende pijpenkop. Op de linkerkant wordt een boerin met een juk met emmers afgebeeld, op de rechterkant staat een schutter. De pijpen lijken op Goudse pijpen uit dezelfde periode, maar zijn eigen in hun gravering.

1730-1750 Eenvoudige pijpen met acht lobben op de onderste helft van de pijpenkop. De lobben worden gescheiden door een stippenrij die tussen de bovenkanten van de lobben wordt afgesloten door een tulpenbloem of een gesloten lijn. De versiering is algemeen, maar de uitvoering is typisch Utrechts, met een zekere zorgeloosheid naar de vorm en kwaliteit. Bijzonder is de uitvoering met sterren in plaats van stippen tussen de lobben.

Rondbodem pijpenkoppen uit de periode 1750-1800. Op de onderste helft van de kop staan acht lobben die elkaar niet raken, meestal plat. De lobben lopen tot de steelaanzet. Naar de roker toe staat een grote keizerskroon afgebeeld, de kwaliteit van de graveringen verschilt van eenvoudige puntenkronen tot redelijk goed uitgewerkte exemplaren, al blijft de beste kwaliteit nog onder de Goudse.

'Inhoudelijk' verschil: de keizerskronen zijn verschillend opgevuld. Figuren van drie stippen komen voor, maar ook twee Franse lelies of twee zesstippige tudorrozen. Boven de band van de kroon zit een enkele keer in aanzet een parelkroon of bladerkroon. Pijpen met deze decoratie zijn bekend uit Utrecht, maar worden niet beschreven in complexen uit andere steden.

1730-1750 Rondbodem model pijpenkop met tien omlijnde lobben en naar de steel toe een vliegende engel, gekroond met een keizerskroon. De pijp is net zoveel zijmerkpijp als decoratie door het anonieme karakter van de voorstelling en de lobben.

1730-1750 Wapen van Utrecht naar de steel toe. De gravering is in de stijl van het wapen van Amsterdam als zijmerk, met het wapen gekroond en gedragen door twee leeuwen, de voorstelling staand op een horizontale lijn waar een klein versieringselement met bloemenranken onder is geplaatst. De uitvoering is niet gepubliceerd en door breuk is het ook niet duidelijk of er initialen bij zijn geplaatst, waardoor de pijp onder de zijmerkpijpen gecategoriseerd zou kunnen worden. Het fragment is verzameld met andere uit Utrecht afkomstige pijpenkoppen.

Wapen van Utrecht binnen stralenkrans, op de rechterzijde van een pijpenkop uit de tweede kwart van de 18e eeuw.

1730-1750 Haan gekroond. De haan gekroond is in meer plaatsen gebruikt als voorstelling. De uitvoering op deze pijpenkop is Utrechts en ze is in utrecht gevonden.