'Peter Dorni' pijpen

In Duitsland, met name in het Westerwald gebied, worden al decennia lang kleipijpen gemaakt. Ze zijn vooral vanaf de 18e eeuw geëxporteerd tot over de oostgrens van Nederland en vormen van zowel Goudse als Duitse pijpen zijn op elkaar geïnspireerd. Een model dat in de tweede helft van de 18e eeuw in Duitsland erg populair wordt is een wat hoornvormige rondbodempijp, met op de steel een eenvoudig motief waarin de naam van de pijpenmaker staat en eventueel zijn vestigingsplaats. Eind 18e eeuw worden deze pijpen ook gerookt in Oost Nederlandse plaatsen. Begin 19e eeuw beginnen Goudse pijpenmakers uit concurrentie de stijl te kopiëren met een nieuw soort rondbodems. Ze lijken niet op de Duitse en ook niet echt op vergelijkbare Goudse rondbodems. Om aan het nieuwe model een exotisch tintje te geven wordt ook de Duitse gravering aangebracht op de Hollandse modellen, met oorspronkelijk nog de namen van de Goudse fabrikanten er op, maar later de Duitse naam 'Peter Dorni'. Peter Dorn maakte begin 19e eeuw vanuit het Westerwald dit soort pijpen, met zijn naam er op, en daar werd soms een '.I' aan toegevoegd. Aan de pijpenkoppen uit een stort van Willem Begeer is te zien dat de Peter Dorni versie al in de tweede kwart van de 19e eeuw zijn intrede deed in Gouda.

Een originele 'Peter Dorni' pijp

Vroeg 19e eeuwse Duitse rondbodem model pijp. De kop is onbewerkt en het stempel is naar de steel toe gezet. In tegenstelling tot merken op Nederlandse pijpen gebeurde dit laag, tegen de overgang met de steel. Op de steel is het zwaartepunt versierd met een aantal gestreepte banden met aan beide zijkanten een horizontaal tekstgedeelte. Dit is standaard voor Duitse pijpen van dit type. Op deze pijp staat links: PETER en rechts DORN.I. Het merk op de kop is een Franse lelie, bijna kroonvormig. Deze pijpen, van deze maker, hebben model gestaan voor de Nederlandse Peter Dorni pijpen die later zijn verschenen.

Export eerst

In een kleine fabrieksstort in Gouda zat een Peter Dorni model pijp met een erg Duits uiterlijk. De pijpenkop is hoornvormig en het merk is traditioneel laag op de pijpenkop gezet. Dit is conform de Duitse manier van vormen en bewerken van dit model. Het merk is 12 gekroond en middels fragmenten van de steel is te zien dat de maker 'P. SIBBES' en 'IN: GOUDA' op de steel heeft gezet, en niet Peter Dorni. Op de onderkant van de pijpenkop is nog moeite gedaan het Goudse wapenschildje te plaatsen. Deze pijpen waren bedoeld voor de Duitse markt en nog niet voor de Nederlandse, het belang van deze pijpen was dus al bekend bij Goudse pijpenmakers. Pieter Sibbes gebruikte de 12 gekroond als merk en werkte van 1814 tot 1835 (Lit. 2). Er zijn meer voorbeelden bekend van Peter Dorni model pijpen met de naam van een vroeg 19e eeuwse, Goudse fabrikant op de zijkant van de steel. Er zal dus een periode zijn geweest waarin Goudse makers de pijpen op bestelling leverden en overgingen op het leveren van een meer algemeen model met Goudse trekken dat behalve in Duitsland ook in Nederland afgenomen werd.

Nederlandse Peter Dorni pijpen

Relatief vroege Peter Dorni pijp uit een stort van Willem Begeer, datering 1827-1844.  De kop volgt iets meer de contouren van een Duitse pijp dan latere varianten. Naar de steel toe staat het merk B gekroond. In de stort zat ook al een zwarte Peter Dorni pijp, net als dit model een redelijk nieuwe toevoeging aan het aanbod.

Twee hele Peter Dorni pijpen van de firma Jan en Gerrit Prince (1835-1865), die later doorging als de firma Jan Prince en Cie tot 1898 (Lit. 2). De namen Jan en Gerrit Prince zijn terug te lezen op de zijkant van de steel, met en zonder de combinatie Peter Dorni.

Peter Dorni pijpen met het merk krijgsman naar de roker toe gestempeld. Dit merk staat vaak op Peter Dorni pijpen uit de tweede helft van de 19e eeuw. Het merk was van 1848 tot 1887 in handen van de familie Van Essen (Lit. 2).

Relatief late Peter Dorni pijpenkoppen (1880-1887). Zonder steel zijn ze direct moeilijker herkenbaar. Op de kop, naar de steel toe, is het merk krijgsman gestempeld. Opvallend is het stipje op de steel, net achter de pijpenkop. Het is onderdeel geweest van de decoratie. De pijpenkoppen zijn niet tot nauwelijks geglaasd en voor de radering geldt hetzelfde. Het zijn daarmee late modellen uit de laatste kwart van de 19e eeuw (tot 1887).

Peter Dorni model pijpenkop met het merk speelman. Dit merk is gedurende de 19e eeuw in handen van de familie Van der Want (Lit. 2).

Peter Dorni model pijp en pijpenkoppen met het merk 51 gekroond. Dit merk is vanaf 1835 in gebruik bij de familie Prince, tot 1898 (Lit. 2).

Een zwarte en een witte Peter Dorni model pijpenkop met het merk IWI. Dit merk kan eerst op Peter Dorni's zijn gebruikt door Johannes van Zutphen, vanaf 1832, en met zekerheid vanaf 1867 door Pieter Goedewaagen tot 1880 (Lit. 2).

Ongemerkte Peter Dorni pijp, met het hele steelrelïef nog intact. De pijp is zwart gebakken, de pijpenkop is redelijk geglaasd en niet gemerkt.