17e eeuwse roosmerken

Gerangschikt per vondstcomplex


Op het moment dat pijpenmakers het nodig vonden om hun pijpen met een merk uit te  voeren, ergens in de vroege jaren van de 17e eeuw, was één van de eerste keuzes voor een algemeen begrepen plaatje het roosmerk. Het roosmerk stond immers al op tinnen voorwerpen, ten teken dat het om een kwaliteitsproduct ging. En laat dat nou net de groep pijpen zijn die pijpenmakers ook wilden merken, hun kwaliteitsproducten. In vrijwel alle vroeg 17e eeuwse productiecentra in Nederland bestond dat concept, dat zich waarschijnlijk via monkey see is monkey do verspreidde. Zoals zo vaak met ideeën die te maken hadden met kleipijpen maken.

Al snel ontstond het probleem dat een roosmerk nogal anoniem is en zijn waarde verliest als iedere pijpenmaker het gaat gebruiken, zodat roosmerken van initialen werden voorzien. Ook dit gebeurde al met tinnen voorwerpen. Tot slot worden roosmerken met en zonder kroon gezet. Omdat de diversiteit groot is staat op deze pagina een overzicht van allerlei roosmerken.


Een van de eerste beeldmerken die in gebruik werd genomen, toen het pijpenmaken als nieuwe ambachtstak groeide, was het roosmerk. Hoewel er geen bewijs voor is, is het aannemelijk dat er een combinatie bestaat met het toen al in omloop zijnde tinmerk. Op tin betekende een roos (al dan niet gekroond) dat het ging om een product van hogere kwaliteit en ook bij pijpen werd het merk gezet op de beter afgewerkte producten. 

Een roos, of deze nu nauwkeurig is gegraveerd of zo eenvoudig mogelijk is getekend, bestaat in ieder geval standaard uit vijf bladen, een enkele vergissing daargelaten. De tudorroos, zoals de gebruikte variant wordt genoemd, staat ook op de zijkanten van eenvoudige pijpen. Ook daar is de standaardversie een stip omringd door vijf stippen, maar hier zijn weer allemaal variaties op ontstaan.

Rozen bestaande uit stippen, zoals ook op zijkanten van pijpenkoppen wordt uitgevoerd. Het zijn roosmerken in de meest eenvoudige vorm.


Dubbelconisch gevormde pijpenkoppen uit de Naaierstraat, Gouda. De pijpen zijn gemaakt tussen 1625 en 1635.  De rozen die hier zijn gezet zijn vooral kwaliteitsmerken. Opvallend is dat sommige van deze pijpen niet eens zijn geglaasd, maar wel een kwaliteitsmerk hebben gekregen.


Twee dubbelconisch gevormde pijpen uit Gouda, 1625-1635. De gekroonde rozen zijn verschillend van vorm en al enige tijd in gebruik, als stempel.


Twee dubbelconisch gevormde pijpen uit Gouda, 1620-1630. De pijpen zijn gemerkt met een roos en een gekroonde roos.


Twee dubbelconisch gevormde pijpen uit Gouda, 16205-1635 met een gekroonde roos.


Roosmerken uit een verzameling uit Den Haag, gevonden in - en rond Den Haag.


Pijpenkoppen gevonden rond Zevenhuizen.


Roosmerken uit de omgeving van Amsterdam. Het laatste merk is geen roosmerk, maar onherkenbaar.


Gekroonde roos uit Gouda.


Zevenstippige roos als merk op een Goudse pijp.


Goudse pijpen met (gekroonde) rozen.


West Nederlandse pijpen, vindplaats onbekend. Bij het tweede merk staan initialen.


Uit de polders bij Waddinxveen, inmiddels Triangel.


Centrum Gouda.


Rozen en gekroonde rozen uit de regio van Amsterdam.


Roosmerk uit Amsterdam.


Gekroonde rozen uit een in Zierikzee gekochte verzameling, vindplaats onbekend.


Uit het centrum van Gouda komen deze dubbelconische pijpenkoppen uit de periode 1625-1635. Het merk is een halve Tudorroos tegen een halve Franse lelie gekroond. De roos vormt de linkerhelft. De omtrek van het merk is niet rond, maar volgt globaal de voorstelling. Pijpen met dit merk zijn in ieder geval in Gouda gemaakt.


Dubbelconisch gevormde kleipijpen uit de periode 1625-1635. De roosmerken lijken Amsterdams, met hartvormige bladeren. De tweede pijp is ook Amsterdams van uiterlijk, de eerste is wat moeilijker herkenbaar. Herkomst onbekend.


Gekregen pijpenkoppen van onbekende herkomst. De eerste pijp lijkt Gouds, de overige twee Amsterdams. 1625-1635.


Dubbelconische pijpenkop uit de periode 1630-1640, uit de polders bij Waddinxveen. Het merk is een halve Tudorroos tegen een halve Franse lelie gekroond. De roos vormt de linkerhelft. De omtrek van het merk is niet rond, maar volgt globaal de voorstelling. Pijpen met dit merk zijn in ieder geval in Gouda gemaakt.


Een zestal roos- en gekroonde roosmerken die zijn gevonden rond Zevenhuizen. De pijpen zijn in verschillende plaatsen gemaakt, zoals in Gouda en Gorinchem.


Pijpenkop met gekroonde roos, gevonden bij Hazerswoude. De pijp lijkt niet Gouds of Leids.


Drie roosmerken uit Gouda, gevonden bij de Rozemarijnpoort.