17e eeuwse roosmerken

Op het moment dat pijpenmakers het nodig vonden om hun pijpen met een merk uit te  voeren, ergens in de vroege jaren van de 17e eeuw, was één van de eerste keuzes voor een algemeen begrepen plaatje het roosmerk. Het roosmerk stond immers al op tinnen voorwerpen, ten teken dat het om een kwaliteitsproduct ging. En laat dat nou net de groep pijpen zijn die pijpenmakers ook wilden merken, hun kwaliteitsproducten. In vrijwel alle vroeg 17e eeuwse productiecentra in Nederland bestond dat concept, dat zich waarschijnlijk via monkey see is monkey do verspreidde. Zoals zo vaak met ideeën die te maken hadden met kleipijpen maken.

Al snel ontstond het probleem dat een roosmerk nogal anoniem is en zijn waarde verliest als iedere pijpenmaker het gaat gebruiken, zodat roosmerken van initialen werden voorzien. Ook dit gebeurde al met tinnen voorwerpen. Tot slot worden roosmerken met en zonder kroon gezet. Omdat de diversiteit groot is staat op deze pagina een overzicht van allerlei roosmerken.

Een van de eerste beeldmerken die in gebruik werd genomen, toen het pijpenmaken als nieuwe ambachtstak groeide, was het roosmerk. Hoewel er geen bewijs voor is, is het aannemelijk dat er een combinatie bestaat met het toen al in omloop zijnde tinmerk. Op tin betekende een roos (al dan niet gekroond) dat het ging om een product van hogere kwaliteit en ook bij pijpen werd het merk gezet op de beter afgewerkte producten. 

Een roos, of deze nu nauwkeurig is gegraveerd of zo eenvoudig mogelijk is getekend, bestaat in ieder geval standaard uit vijf bladen, een enkele vergissing daargelaten. De tudorroos, zoals de gebruikte variant wordt genoemd, staat ook op de zijkanten van eenvoudige pijpen. Ook daar is de standaardversie een stip omringd door vijf stippen, maar hier zijn weer allemaal variaties op ontstaan.

Een paar rozen bestaande uit stippen.

Dubbelconisch gevormde pijpenkoppen uit Gouda met enkel gekroonde rozen.

Twee dubbelconisch gevormde pijpen uit Gouda, 1620-1630. De pijpen zijn gemerkt met een roos en een gekroonde roos.

Roosmerken uit een verzameling uit Den Haag, gevonden in - en rond Den Haag.

Pijpenkoppen gevonden rond Zevenhuizen.

Roosmerken uit de omgeving van Amsterdam. Het laatste merk is geen roosmerk, maar onherkenbaar.

Een gekroonde roos op een fragment pijp uit Gouda.

Zevenstippige roos als merk op een Goudse pijp.

Goudse pijpen met (gekroonde) rozen.

West Nederlandse pijpen, vindplaats onbekend.

Uit de polders bij Waddinxveen, inmiddels Triangel.

Centrum Gouda.

Rozen en gekroonde rozen uit de regio van Amsterdam.

Roosmerk uit Amsterdam.

Gekroonde rozen uit een in Zierikzee gekochte verzameling, vindplaats onbekend.