Ruiterportret Willem IV, erfstadhouder


Deze pijpenkoppen zijn gemaakt ter ere van het erfstadhouderschap van Willem IV, in 1747. Willem IV wordt afgebeeld als ruiter te paard op de linkerzijde van de pijpenkoppen, op de rechterzijde staat nogmaals zijn afbeelding of zijn wapenschild. Opvallend aan deze pijpen als categorie is dat er veel gedecoreerde pijpen zijn verschenen in dezelfde periode, met allemaal min of meer hetzelfde thema. In ieder geval is binnen een periode van tien jaar Willem IV steeds het middelpunt. Al deze pijpen zijn hoogtepunten van Goudse vormgeving en graveerwerk en de pijpen zijn allemaal trots voorzien van een eigen makersmerk.

Deze groep niet. De pijpen zijn van een goedkopere categorie, als het wapen van Gouda al op de zijkant van de hiel staat is het met een S erboven (de goedkopere categorie aanduidend). De steel moet kort geweest zijn en er zijn zelfs modellen bekend die uitgevoerd zijn door Schoonhovense pijpenmakers. De periode waarbinnen deze pijpenkoppen zijn verkocht is laat ten opzichte van het leven van Willem IV, hij overleed immers in 1751. Maar het specifieke wapen en de genoemde erfstadhouderschap duiden wel op hem en niet op zijn nog erg jonge opvolger, Willem V.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1750-1755. Op de linkerzijde van de pijpenkop staat Willem IV afgebeeld als ruiter te paard. Hij houdt een sabel vast. Boven de voorstelling loopt een tekstlint met daarop: 'ERFSTADHOUDER'. De andere zijde van de pijp is onscherp, wat raar is omdat het ruiterportret juist goed scherp is. Is de mal eenzijdig bijgewerkt? In ieder geval staat Willem IV hier rechtop met sabel en regentenstaf. Boven hem loopt een tekstlint waarop nog net te lezen valt: 'DE PRINS: V: ORANIE'. Op de hiel, bijna een spoor, staat geen pijpenmakersmerk. Op de linker- en rechterzijkant van de hiel staat het wapen van Gouda met S. De pijp als model oogt iets minder verzorgd dan gemerkte exemplaren, zo is bijvoorbeeld de radering rond de ketel alleen naar de roker toe gezet.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1750-1755. Op de linkerzijde van de pijpenkop staat Willem IV afgebeeld als ruiter te paard. Hij houdt een sabel vast. Boven de voorstelling loopt een tekstlint met daarop: 'VIVA. DE. PRINS.'. Op de rechterzijde staat het wapen van Willem IV, gekroond met een keizerskroon. Om het wapen loopt een cirkelvormig tekstlint met daarop de spreuk: 'HONI SOIT QUI MAL Y PENSE'. De spreuk verwijst naar de hoogste ridderorde, de orde van de kousenband.

Ook hier gaat het om een ongemerkte. eenvoudige pijp. De kwaliteit van de gravering is redelijk, al is de scherpte er wat af. Er staat geen Gouds bijmerk op de spoor, de pijp is waarschijnlijk in Schoonhoven uitgebracht.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1750-1755. Op de linkerzijde van de pijpenkop staat Willem IV afgebeeld als ruiter te paard. Hij houdt een sabel vast. Boven de voorstelling loopt een tekstlint met daarop: 'DE PRINS V ORANIE'. Op de rechterzijde staat het wapen van Willem IV, gekroond met een keizerskroon. Om het wapen loopt een cirkelvormig tekstlint met daarop de spreuk: 'HONI SOIT QUI MAL Y PENSE'. De spreuk verwijst naar de hoogste ridderorde, de orde van de kousenband.

Ook hier gaat het om een ongemerkte. eenvoudige pijp. De kwaliteit van de gravering is redelijk tot matig. Er staat geen Gouds bijmerk op de spoor en de kwaliteit wijst op een Schoonhovense herkomst.