Het wapen van Willem IV


Het wapen van Willem IV van Oranje bestaat uit het stamwapen van het huis van Oranje, zichtbaar in de vier kwartieren van het schild. In het hartschild staat de toevoeging van Willem IV zelf. Het hartschild bestaat ook weer uit vier kwartieren en zelfs een extra hartschild. Wat is er zichtbaar?

In het stamwapen van Oranje staat:

1. de leeuw van Nassau

2. de leeuw van Katzenelnbogen

3. de witte balk in een rood vlak van Vianden

4. de twee leeuwen van Dietz

In het wapen van Willem IV staat:

1 en 3. de schuinbalken van Chalon-Arlay

2 en 4. de hoorns aan een lint van Orange.

In het tweede, binnenste hartschild staat een geblokt kruis.

Als toevoeging wordt het wapenschild vaak vergezeld door de tekst 'honi soit qui mal y pense', wat zich laat vertalen als: 'wee degene die er kwaad van denkt'. Deze spreuk hoort bij een van de hoogste ridderordes, de orde van de kousenband.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1740-1750. Naar de roker toe staat het wapen van Willem IV, gekroond met een keizerskroon en gedragen door twee klimmende leeuwen, beide gekroond. Om het wapenschild loopt een cirkelvormig tekstlint met daarop: HONI SOIT QUI MAL Y PENSE. Tussen de voetstukken van de leeuwen en onder het eerste tekstlint loopt een tweede lint met daarop: VIVAT ORANIE. Het voetstuk van de leeuwen bevat een gebogen opstapje voor de hoogste poot, de ruimte hier onder is diagonaal en kruislings gearceerd tot aan een afsluiting met florale voluten aan de onderzijde van de pijpenkop.

Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda. De hiel is gemerkt met de 73 gekroond, hier gezet door Arij van Houten (Lit. 2).


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1750-1775. De op deze pijp gegraveerde onderdelen zijn gelijk aan die van de hierboven beschreven pijpenkop. De uitvoering van de gravering is iets minder subtiel, een van de tekenen dat de pijp al iets jonger is. De afsluiting aan de onderzijde van de pijp is nu iets eenvoudiger, zonder de florale voluten. Van de roker af is het wapen van Gouda toegevoegd, omringd door een doornenkrans en gekroond. Over de persnaad loopt een eenvoudig bladmotief.

Er is geen steeldecoratie aangebracht.

Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda. De hiel is gemerkt met duif gekroond, hier gezet door de weduwe van Paulus Brenkman tot 1760, door Teunis van Son tot 1761 en door Jan Houtam tot 1775 (Lit. 2). Ik neig er naar de pijp aan deze laatste pijpenmaker toe te schrijven. Willem IV zelf overlijdt in 1751, in functie is de decoratie ter herdenking aangebracht.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1775-1790. Ook deze pijpenkop is gegraveerd met alle elementen van de eerst beschreven pijp, inclusief de toevoegingen van de tweede beschreven pijp. De vormgeving van de kop is laat 18e eeuws en daarmee is deze pijp weer een iets jongere herdenkingspijp. Ook deze versiering is niet zo subtiel, maar aan de details te zien was de mal tijdens het persen van deze pijp nog redelijk nieuw, er is weinig slijtage.

Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda, de hiel is gemerkt met 33 gekroond, dan in gebruik door Jan Nieuwland (Lit. 2).