Pijpenkoppen met stippenrozen 1620-1650

Pijpenkoppen met stippenrozen staan synoniem voor de eenvoudigste kwaliteit. Omdat deze pijpen geen nabewerking hoefden kon de roos als eenvoudige versiering in de mal worden geslagen. In de periode 1620-1650 kreeg de pijp met tudorrozen zijn vorm en werden tudorrozen stippenrozen. De vroegste rozen werden nog netjes gegraveerd of, als er stippen werden geslagen, werd dit ook netjes gedaan. Zodra de rozen eenmaal volledig op de zijkanten van de pijpenkoppen werden gezet, ontstonden ook hele slordige stippenrozen. Niet langer symmetrisch, met vreemd onregelmatige kelkbladeren (strepen) en in combinatie met bewerkingsfouten werden het soms pokdalige aanzichten. Natuurlijk bleef ook de verzorgder variant bestaan.

*Na enige tijd ben ik de pijpenkoppen verticaal gaan fotograferen, in plaats van de stelen horizontaal. Hierdoor zijn ze beter te vergelijken. De foto's zijn van elkaar gescheiden.

Vroege dubbelconisch gevormde pijpenkop uit de periode 1625-1635. De pijp komt uit Gouda. De stippenrozen staan laag en zijn niet heel groot. Ze bestaan uit vijf stippen en vier korte kelkbladeren. Op de hiel is een roosmerk gestempeld. Bodemvondst Gouda.

Twee dubbelconisch gevormde pijpenkoppen uit de Naaierstraat, Gouda, gemaakt tussen 1620 en 1630. De stippenrozen staan nog tegen de steelovergang. De tweede roos is al iets groter gezet.

Twee dubbelconisch gevormde pijpenkoppen van dezelfde locatie, gemaakt in dezelfde periode. De rozen zijn op de zijkanten van de kop geplaatst, maar missen alle finesse.

Vroege vormen

Vroeg dubbelconisch gevormde pijpenkoppen met stippen- en tudorrozen uit de periode 1620-1635. Hoewel de rozen in de eerste jaren nog klein en laag op de kop worden gezet, verplaatsen ze zich al snel naar de zijkanten van de pijpenkop. Het aantal variaties is meteen al groot en zegt iets over de kijk van de pijpenmaker op zijn eigen producten. De hier afgebeelde pijpenkoppen zijn gegraveerd met nette rozen, die in detail zelfs nog wel eens uitgewerkt zijn tot een iets ingewikkelder weergave dan de standaard stippenroos.

Roos op de zijden van de hiel

Dubbelconisch gevormde pijpenkop uit de periode 1625-1635. Op de hiel is een kleine, gemodelleerde roos geplaatst. Het is niet duidelijk of de roos ook op de rechterkant van de hiel heeft gestaan, omdat de pijpenkop daar beschadigd is.

Rozen van vijf stippen

De meest eenvoudige roosvorm bestaat uit vijf stippen. Zonder referentie kun je ook spreken van een kruisvorm, maar gezien de trend van het zetten van stippenrozen en de vele variaties ervan, is dit een roos.

Rozen van vijf stippen in combinatie met rozen van zes stippen

Pijpenkop met twee stippenrozen per zijkant. De rechterzijde laat zich het duidelijkst lezen. De bovenste roos is vijfstippig, de onderste zesstippig, misschien zelfs met kelkbladeren. Door de onduidelijkheid van de gravering is het ook niet helemaal duidelijk of het de bedoeling is geweest om beide rozen tegelijkertijd zichtbaar te hebben, of dat het om slecht vormonderhoud gaat. Redelijk uniek is het wel.

Rozen van zes stippen

Een paar pijpenkoppen van verschillende locaties.

Rozen van zeven stippen

Pijpenkoppen van verschillende locaties.

Rozen van negen stippen

Negenstippige rozen komen een enkele keer voor tijdens de 17e en 18e eeuw, meestal uit slordigheid of onverschilligheid van de bewerker van de pijpenmal. Wanneer de uitvoering er iets meer afgewogen uitziet, is het de bedoeling geweest een iets uniekere variant te maken, iets wat kopers zou kunnen aantrekken. Het voorbeeld hierboven is vroeg, de pijp komt uit de periode 1625-1635. De negenstippige roos is vooral wat onhandig van vorm.

Rozen van stippen en strepen (met kroon en kelkbladeren)

Behalve rozen opgebouwd uit enkel stippen zijn er rozen in een tweede algemene uitvoering en dat zijn rozen opgebouwd uit stippen en strepen. De stippen zijn het hart van de roos en de kroonbladeren, de strepen stellen de kelkbladeren voor. Een standaard opgebouwde roos bestaat uit zes stippen en vijf strepen, maar natuurlijk zijn er allerlei variaties.

Rozen met vijf stippen en vier strepen