Vivat de prins en prinses van Oranje


Het leven van prins Willem IV duurde niet erg lang, op zijn veertigste stierf hij al aan de complicaties van een val van zijn paard in zijn jeugd. Toch neemt hij een belangrijke plaats in in de geschiedenis van Nederland, niet in de laatste plaats omdat hij de eerste erfstadhouder werd van de Republiek der Verenigde Provinciën. Deze aanstelling in 1747 is op talloze pijpen gememoreerd.

 

Er zijn allerlei graveringen bedacht en één daarvan is de uitvoering met de portretten van Willem IV en Anna van Hannover, met wie hij in 1734 was getrouwd. In 1992 telt Don Duco al zestien verschillende versies van deze pijp (Lit. 6.2). En mogelijk zijn er meer. De naamloze staatsieportretten leenden zich voor heruitgaven en daarom zijn de pijpen heruitgebracht tijdens het leven van Willem IV en zelfs Willem V. De basis van de gravering van deze pijp vormt een dubbelportret naar de roker toe, gekroond. Om de portretten loopt een tekstlint met de tekst: VIVAT DE PRINS EN PRINSES VAN ORANJE, in kleine details in spelling en interpunctie afwijkend.

 

Een aangepaste versie is gemaakt toen prinses Carolina, dochter van Willem IV, trouwde met Karel Christiaan van Nassau-Weilburg.

Op het tekstlint van deze pijp staat: 'PRINS EN PRINC VA NASS WEILBORCH'. Deze pijpen werden een paar jaar gemaakt vanaf 1760.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1740-1750. Naar de roker toe staat een dubbelportret in twee aaneengeklonken cirkels. Het zijn de portretten van Willem IV en zijn vrouw Anna van Hannover. Links en rechts loopt langs de cirkels een tekstlint, met daarop als volledige tekst: 'VIVAT DE PRINS EN PRINCES V. ORANIE'. Boven de cirkels staat een grote keizerskroon. Links en rechts op de pijpenkop staan respectievelijk het wapen van Willem IV en het wapen van Anna van Hannover in een cirkel. Rond het eerstgenoemde wapen staat de spreuk 'HONI SOIT QUI MAL Y PENSE', die refereert aan de ridderorde van de kousenband. Rond deze elementen bevinden zich versieringen, met C-voluten en bladmotieven, vlakken gevuld met schubben en met punten gevulde ruiten.

Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda, de hiel is gemerkt met koning David, gezet door Jan Pietersz. Girrebo (Lit. 2).


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1740-1750. Naar de roker toe staat een dubbelportret in twee aaneengeklonken cirkels. Het zijn de portretten van Willem IV en zijn vrouw Anna van Hannover. Links en rechts loopt langs de cirkels een tekstlint, met daarop als volledige tekst: 'VIVAT DE PRINS EN PRINCES V ORANIE'. Boven de cirkels staat een grote keizerskroon. Om de cirkels loopt een rij van zeven schilden, met daarop de wapens van de verenigde zeven provinciën. De wapens worden aan elkaar verbonden door een achterlangs lopende Oranjetak. De tak loopt aan twee zijden uit tot tegen de keizerskroon. Onder de voorstelling loopt een extra tekstlint, met daarop 'STADHOUDE GENERAAL'. De tekst is door slijtage van de mal niet meer volledig. Tussen de twee portretcirkels staan nog enkele florale motieven.

Op de rechterzijde van de hiel staat het wapen van Gouda, de hiel is gemerkt met molen, op dat moment gezet door Jacob Arijse Danens (Lit. 2).

 


Nog een exemplaar van bovenstaande pijp. In dit geval staat aan de linkerzijde van de hiel het wapenschild van Gouda. Het gaat waarschijnlijk om een opgehaalde vorm, de tekst 'stadhouder generaal' is nu 'STADHOUD ENERAAL'. De voorstelling is iets minder gedetailleerd.


Ovaalvormige pijpenkop uit de periode 1760-1765. De gravering loopt over het hele oppervlak van de pijpenkop, vanwege het aanbrengen van extra bladranken van de roker af. De mal is wat versleten geweest en ook het verblijf in de bodem heeft de voorstelling vervaagd.

Voorstelling: Op de linkerzijde staat het portret van prins Willem IV in een cirkelvorm. Om de cirkel loopt een tekstlint. Op de rechterzijde staat het portret van Anna van Hannover, ook in een cirkelvorm. Om deze cirkel loopt het vervolg van het tekstlint. Op het lint staat: 'VIVAT DE PRINS EN PRINCES V ORANIE'. Boven het dubbelportret staat een grote keizerskroon. Linksboven op de pijp staan dan nog de wapens van prins Willem IV in een cirkel, rechtsboven die van Anna van Hannover. Een belangrijk onderdeel van de decoratieve elementen zijn de C-vormige voluten links en rechts van de portretten. Tussen de portretten is sprake van bladmotieven, van de roker af en naast de keizerskroon lopen Oranjetakken. Op de linkerzijde van de hiel staat het wapen van Gouda. De pijp is gemerkt met wapen van Gelderland. De gebruiker van het merk is in deze periode Steven de Jong (Lit. 2)

De steel van de pijp lijkt niet gedecoreerd met graveerwerk, maar de aanzet van een stempelmotief is zichtbaar.